หนึ่งในเครื่องมือที่ได้รับความนิยมมากที่สุดที่หลายวงการใช้กันในการจัดการเรียนรู้เพื่อสร้างความเข้าใจให้กับบุคคลทั่วไปคือ บอร์ดเกม (Board Game) ผมนึกถึงสมัยเด็ก ๆ ที่เราได้มีโอกาสได้เล่นเกมยอดฮิตอย่าง เกมเศรษฐี ที่ใคร ๆ ต่างก็รู้จักกันดี หรือจะว่าไปแล้วเกมกระดานอย่าง หมากฮอส หมากรุก หมากล้อม ฯลฯ ต่างก็เป็นต้นตำรับของบอร์ดเกมที่ส่งต่อมาหลายช่วงอายุคน
เมื่อไม่นานมานี้ผมได้จัดค่าย Explore Thai Social Issues Program ในนามกลุ่ม Nexplore จึงได้มีโอกาสขอยืมบอร์ดเกมบางส่วนจากทีม Club Creative ที่ร่วมพัฒนาบอร์ดเกมกับหน่วยงานต่าง ๆ มาใช้ในการจัดกิจกรรม ความพิเศษคือ บอร์ดเกมเหล่านี้สร้างขึ้นเพื่อเป็นสื่อการเรียนรู้ประเด็นปัญหาสังคมที่ดูยุ่งยากซับซ้อน และน่าเบื่อ ให้กลายเป็นเรื่องสนุกได้
วันนี้ผมเลยอยากแนะนำ 3 เกม ให้กับทุกคนได้รู้จัก ได้แก่ เกม Eco Go Game, The Leader ผู้นำพอเพียง และ Rights Card การ์ดพลังสิทธิ
Eco Go Game
เป็นบอร์ดเกมง่าย ๆ ที่ช่วยให้เราได้เรียนรู้เกี่ยวกับวงจรชีวิตของผลิตภัณฑ์ ตามแนวทางการประเมินวงจรชีวิต (Life Cycle Assessment: LCA) บอร์ดเกมนี้เกิดจากการร่วมมือกับสถาบันสิ่งแวดล้อมไทย และ EGCO Group โดยเกมนี้จะให้ผู้เล่นสร้างวงจรชีวิตของผลิตภัณฑ์คือ เริ่มจากการเตรียมวัตถุดิบ-การผลิต-การขนส่ง-การใช้งาน-การกำจัดทิ้ง เชื่อมโยงโดยใช้การ์ด พร้อมอธิบายถึงความสัมพันธ์ของวงจรชีวิตนั้น ๆ เกมนี้ช่วยสะท้อนให้เห็นว่าหลายครั้งเราบริโภคสิ่งต่าง ๆ อย่างรวดเร็วโดยไม่ได้รู้ถึง “ที่มา” ว่าสิ่งนั้นมาจากแหล่งใด รวมถึง “ที่ไป” ซึ่งบ่อยครั้งเราเข้าใจไปว่าบริโภคเสร็จเป็นขยะก็จบ แต่หารู้ไม่ว่าบางทีความชะล่าใจของเราเอง แม้เพียงเล็ก ๆ น้อย ๆ แต่ทำซ้ำแล้วซ้ำเล่าทุกวัน อาจกลายเป็นปัญหาที่ส่งผลต่อระบบนิเวศ และเป็นต้นเหตุของปัญหาสิ่งแวดล้อมในระดับใหญ่ได้
The Leader ผู้นำพอเพียง
บอร์ดเกมที่เกิดจากเยาวชนกลุ่มหนึ่งพร้อมกับการสนับสนุนจากมูลนิธิสยามกัมมาจล ได้กลายมาเป็นเกมที่เน้นสอนเศรษฐกิจพอเพียงในรูปแบบของการจัดสรรทรัพยากรคนในประเทศ โดยเกมนี้จะแบ่งเป็น 2 ทีม แต่ละทีมมีหน้าที่ในการดูแล และพัฒนาประเทศของตนให้บรรลุเป้าหมาย เป้าหมายของเกมนี้คือ การบริหารจัดการเพื่อรักษาสมดุลของทรัพยากรมนุษย์ และเสบียงคงคลัง โดยผู้เล่นต้องเตรียมพร้อมรับมือกับ “สถานการณ์ไม่คาดฝัน” จากการ์ดที่จะถูกสุ่มออกมา เกมนี้ช่วยสะท้อนให้เห็นถึงแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงที่นำเสนอนอกเหนือจากบริบทของการเพาะปลูกทำนาทำไร่ และเห็นถึงความสัมพันธ์ของแต่ละอาชีพที่ส่งผลต่อการบริหารจัดการระดับประเทศ นอกจากนี้ในการ์ดสถานการณ์แต่ละใบยังมีองค์ความรู้สอดแทรกให้ผู้เล่นสามารถศึกษาเพิ่มเติมต่อได้
Rights Card การ์ดพลังสิทธิ
เป็นเกมที่นำเสนอเนื้อหาด้านสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐานตามปฏิญญาสากล อ้างอิงจากนายโคฟี อันนัน เลขาธิการสหประชาชาติคนที่ 7 กล่าวว่า “การให้ความรู้ด้านสิทธิมนุษยชนเป็นมากกว่าวิชาเรียนในโรงเรียนหรือหัวข้อประจำวัน หากแต่เป็นกระบวนการที่เสริมให้ผู้คนมีเครื่องมือที่จำเป็นในการมีชีวิตด้วยความปลอดภัยและมีศักดิ์ศรี” บอร์ดเกมนี้จึงถูกพัฒนาโดยมูลนิธิฟรีดดิช เนามัน ภายใต้การสนับสนุนจากกรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ กระทรวงยุติธรรม
สำหรับวิธีการเล่นเกมนี้ ผู้เล่นจะใช้การ์ดจำลองสถานการณ์การละเมิดสิทธิในรูปแบบต่าง ๆให้ผู้เล่นใช้การ์ดพลังสิทธิเพื่อเสนอถึงแนวทางการแก้ไขปัญหา โดยผู้เล่นจะต้องเสนอแนวทางอ้างอิงจากการ์ดให้เพื่อน ๆ ทุกคนได้รับฟัง และยอมรับถึงแนวคิดที่ตนเสนอได้ เกมนี้ช่วยให้ผู้เล่นเกิดความเข้าใจ และตระหนักถึงสิทธิของตนเองจากเหตุการณ์ในชีวิตประจำวัน พร้อมทั้งเรียนรู้ผ่านการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นในมุมมองต่อการรับมือจัดการกับปัญหากับผู้เล่นคนอื่น และยังเหมาะสำหรับผู้เล่นที่ชื่นชอบการอภิปรายแนวคิดกับผู้อื่นอีกด้วย
ทั้งหมดนี้เป็นเพียงตัวอย่างบางส่วนของการนำเสนอประเด็นปัญหาสังคมผ่านเครื่องมืออย่างบอร์ดเกม ที่จะช่วยสร้างความรู้ความเข้าใจให้กับบุคคลทั่วไปที่มีความสนใจในการแก้ไขปัญหาสังคม หรือใช้เป็นเครื่องมือสำหรับหน่วยงานองค์กรในการสื่อสารความเข้าใจในประเด็นปัญหาสังคม รวมทั้งสามารถนำไปใช้เป็นสื่อการเรียนการสอนในห้องเรียนได้อีกด้วย
สำหรับใครที่สนใจในการนำบอร์ดเกมข้างต้นไปใช้ในการจัดกิจกรรมสามารถติดต่อผ่านหน่วยงานที่ร่วมพัฒนาบอร์ดเกมนั้น ๆ หรือหากสนใจเกี่ยวกับการพัฒนาบอร์ดเกมเพื่อนำไปใช้ในการแก้ไขปัญหาสังคมสามารถทำความรู้จักกับผู้สร้างจากทีม Club Creative ได้ที่ http://www.ruttikorn.com/ ครับ
